Socialisatie voor mens en dier

Op een prachtig terrein in Tilburg leven honden zich de hele dag uit in een speelse,  hygiënische, leerzame, natuurlijke en veilige omgeving. Ze worden in de ochtend met een busje opgehaald en ’s avonds weer netjes thuis gebracht. Ron Kusters vangt sinds 2006 zowel honden van werkende baasjes als honden met gedragsproblematiek op. Hiervoor heeft hij een team dat bestaat uit gediplomeerde dierenverzorgers, stagiaires en hondenliefhebbers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Jacqueline Kruunenberg, redactielid van LoopbaanVisie, loopt een dagje mee. 

Verspreid over twee enorme rennen, lopen zo’n vijfendertig honden vrij rond. Groot, klein, alles door elkaar. Medewerkers gooien met balletjes en honden worden getraind en liefdevol geaaid en geborsteld. Als ik zeg dat ik op zoek ben naar de eigenaar Ron, hoor ik dat hij meestal overal en nergens is. Uiteindelijk ontmoet ik hem een stukje verderop. Samen met een aantal mannen laadt hij planken uit een busje. Met een grote glimlach geeft hij me een hand en stelt me voor aan Flip, met wie hij regelmatig samenwerkt. Flip is vrijwilliger bij Missionair Servicecentrum Tilburg (MST) en heeft een bus beschikbaar voor het gratis ophalen van tweedehandsgoederen, het opruimen van huizen en het vervoer van mensen die dat niet kunnen betalen. “Vandaag ga ik samen met drie dak- en thuislozen op pad om spullen voor Ron op te halen”, vertelt hij. Medewerker Rob is destijds via Flip bij Ron terecht gekomen en rijdt mee om te sjouwen. We spreken af dat ik, als hij terug .is, een praatje met hem maak.

Eerste opstap

Als we door de ecologische tuin wandelen, vertelt Ron dat hij ooit is begonnen vanuit zijn passie voor honden. Daarna kwamen de medewerkers vanzelf, omdat hij een ‘mensen-mens’ is en anderen graag helpt. “Ik vind het een uitdaging om honden te trainen en ik krijg energie van kansen geven aan mensen, voor wie werk op de reguliere arbeidsmarkt (nog) niet mogelijk is. Dat kunnen mensen zijn die re-integreren na een ongeval of ziekte, maar ook mensen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen of met een detentieverleden.” Mbo-leerlingen lopen stage bij zijn leerbedrijf en Ron heeft inmiddels vier mensen in dienst: twee gediplomeerde dierenverzorgers, een psycholoog en een docent. Zij helpen hem bij het werk met de honden, het maken van roosters en de communicatietrainingen. De overige werkplekken zijn bedoeld om mensen terug te laten keren in de maatschappij. “Er werken hier nu veertig mensen. In de omgang met honden, maar ook in de tuin en het onderhoud.” Ron wil mens en dier ruimte geven om te spelen, ontwikkelen, werken, groeien en socialiseren. Daardoor is zijn bedrijf erg geschikt voor de eerste opstap: om arbeidsritme op te doen, werknemersvaardigheden te trainen of onder de mensen te zijn. Steeds meer instanties weten hem te vinden. Vragen komen vanuit het praktijkonderwijs, de GGZ, re-integratiebedrijven, gemeentes en zorginstellingen. “Hierbij kun je aan verschillende constructies denken”, legt Ron uit. “Dagbesteding vanuit het persoonsgebonden budget, maar ook werkervaringsplaatsen of vrijwilligerswerk.” Sommige medewerkers blijven bij Ron ́s Total Dog Care. Anderen ontwikkelen zich op persoonlijk gebied, ontdekken hun wensen en mogelijkheden en stromen door naar een (gesubsidieerde) betaalde functie. “Het zou mooi zijn als ik in de toekomst ook mensen die in de dierenverzorging willen blijven werken, een betaalde baan aan kan bieden. Bijvoorbeeld vanuit hun Wajong-, WIA- of WWB-uitkering”, zegt Ron. ”Wij geloven dat het concept ́ruimte en groei voor mens en dier in een volledig duurzame omgeving ́ toekomst heeft. Daarom hoop ik dat we met ons project ook anderen inspireren.”

Total Care

De hondenopvang ligt in een groen en bosachtig gebied. We lopen over een zandpad richting het theehuis. “Mensen die in het weekend in de bossen zijn, kunnen hier wat eten of drinken”, zegt Ron als we op het sfeervolle terras staan. “Ondertussen spelen de honden met elkaar.” Hij geeft onderweg instructies of een schouderklopje aan zijn medewerkers en beantwoordt vragen. Het wordt me duidelijk dat hij niet alleen een positief effect heeft op mensen, maar ook op dieren. Overal waar hij loopt, reageren honden op hem. Ik vraag wat zijn geheim is, maar Ron blijft bescheiden. Hij zegt “gewoon zichzelf” te zijn. Ik denk dat het komt doordat hij rust en vertrouwen uitstraalt. Dat hij, ondanks dat hij het altijd druk heeft, tijd maakt voor mens en dier. Hij is eerlijk en geeft ze het gevoel speciaal te zijn. Ron kan zich hierin wel vinden. “Dat is ook wat nodig is: rust, aandacht en duidelijkheid. Alles heeft hier met communicatie te maken.” In de houten keet, waar medewerkers pauzeren, maak ik even later kennis met Monique Weijters, de vrouw van Ron. Monique is het eerste aanspreekpunt van het bedrijf en doet de administratie. “Terwijl Ron bezig is met praktische zaken, verzorg ik alles achter de schermen over het gebruik van het binnenverblijf bij extreem weer en over de pensionservice. Verder heeft Ron een trimsalon en vangt hij honden op van baasjes die tijdelijk op worden genomen in het ziekenhuis of de psychiatrie. “Eigenlijk een totaal plaatje”, benadrukt Monique, ”vandaar Total Dog Care.”

'Repareren’ van honden

Ron is trots op alles wat ze doen, maar hij krijgt het meeste voldoening van het ‘repareren’ van honden. Oftewel: het trainen van honden met gedragsproblematiek. ”Vanuit de gemeente, dierenartsen en dierenpolitie krijg ik regelmatig doorverwijzingen. Om honden te repareren, maar ook om in te schatten of ze een gevaar zijn voor de samenleving. Het mooie is dat wij honden trainen, maar dat honden ook ingezet worden om sociale vaardigheden bij mensen te trainen. Ron verzorgt bijvoorbeeld communicatietrainingen in het speciaal basisonderwijs. “Honden hebben een positieve invloed, dat is mooi om te zien. Kinderen leven op, leren om duidelijk te zijn en krijgen zelfvertrouwen als een hond luistert.” Ook tijdens bedrijfstrainingen helpen honden bij het vergroten van competenties. “Onlangs is er een team van het Instituut voor Maatschappelijk Werk op bezoek geweest. Managers die getraind werden op het gebied van leiderschap,” zegt Ron, “dat wil ik verder uitbouwen.” Ik schat in dat het een week duurt voordat een hond met gedragsproblematiek bij de andere honden wordt gezet, maar dat heb ik mis. “Meteen de eerste dag”, zegt Ron. “Net zoals onze medewerkers overigens, die gaan ook meteen de ren in. Dat is soms heel confronterend, omdat meteen duidelijk wordt wat ze niet kunnen. Maar uiteindelijk krijgen ze er veel voor terug.” Ron kan op die manier zien wat de aandachtspunten zijn en hij gaat daarmee op een veilige en vertrouwde manier aan de slag. “Aan de honden merk je meteen hoe het gaat. Hoe meer onrust en geblaf, hoe meer leerpunten. Dat heeft tijd nodig. Verder streef ik ernaar dat er op de werkvloer een prettige sfeer hangt. Dat iedereen elkaar respecteert, helpt en waardeert. Elke medewerker is uniek en mag er zijn.”

Persoonlijke ontwikkeling

Terwijl Ger (70), de werkleider, een stagegesprek afrondt, druppelen medewerkers binnen voor de lunch. Ik spreek Dieudonnee, een stagiaire dierenverzorging niveau drie. Zij woont in een leefgroep van Amarant in Breda. “Toen ik binnenkwam was ik onzeker, maar door het trainen en corrigeren van de honden heb ik meer zelfvertrouwen gekregen.” Ook Jordy heeft al veel geleerd. Hij loopt negen weken stage en zit op het Helicon College. “In eerste instantie was ik teleurgesteld omdat mijn specialisatie op het gebied van vissen en reptielen ligt, maar dat gevoel was snel weg. Ik kan mezelf door de omgang met honden op persoonlijk vlak echt ontwikkelen.” Ger coördineert de werkzaamheden, begeleidt medewerkers en bewaakt het rooster. “In de sociale sector heb ik veel stagiaires en mensen met een melkertbaan begeleid. Die ervaring kan ik hier goed inzetten. Ik werk als vrijwilliger en ik vind het nog steeds een uitdaging om met de ontwikkeling van mensen bezig te zijn. Goed naar mensen kijken, zorgt ervoor dat je uiteindelijk ‘scoort’. We hebben een lesprogramma ontwikkeld, waarbij medewerkers honden leren trainen en na afloop een examen afleggen. We zijn ook bezig met een project voor mensen met autisme. We zijn nu een Aequor Erkend Leerbedrijf. Ik onderhoud contacten met scholen, zorginstellingen en re-integratiebedrijven.” Als we het over re-integratietrajecten hebben, komt Kyle binnen. Hij heeft een werkervaringsplaats en is blij dat hij verlenging heeft gekregen. ”Ik was nog niet klaar voor betaald werk. Vandaar dat ik hier ben. Het is de bedoeling dat ik mijn uren opbouw en erachter kom wat ik in de toekomst wil.”

Plek in de maatschappij

Medewerker Klaas gaat zitten en de collie naast hem ook. Volgens Klaas was het tot voor kort onmogelijk om de hond mee te nemen in de keet. “Hij heeft gedragsproblemen en ik ben ‘m aan het trainen.” Dat het effect heeft, is wel duidelijk: de hond luistert en houdt hem nauwlettend in de gaten. “Ik ontdekte mijn talent, toen ik in een asiel werkte”, vertelt Klaas. Via een trajectbegeleider van de GGZ kwam hij bij Ron terecht. “Ik werkte voorheen als programmeur in de ICT, maar kon dat vanwege mijn autisme niet volhouden. Ik werd volledig afgekeurd en werk hier nu twee dagdelen in de week op vrijwillige basis. Het feit dat ik geen druk voel, vrijheid ervaar en de werkzaamheden goed bij mij passen, zorgt ervoor dat ik het vol kan houden. Ik voel mezelf thuis en het werk geeft me structuur, afleiding en voldoening.” Als ik op het punt sta te vertrekken, zie ik Rob uit het busje stappen. Terwijl hij een sjekkie draait, vertelt hij dat hij ADHD en borderline heeft en dat hij verslaafd is geweest. Hij heeft vroeger op de kermis gewerkt en sliep, toen hij dakloos was, in een tentje in de bossen. “Ron heeft me woonruimte gegeven in het huis op het terrein en ik werk hier vijf tot zes dagen per week in het onderhoud. Werken biedt mij structuur en rust in mijn hoofd. Ik heb trauma ́s opgelopen in mijn leven. Voorheen probeerde ik mezelf te sederen, om dat allemaal niet te voelen. Nu ik werk, voel ik me nuttig. Het helpt mij beter dan therapie en ik heb geen drugs meer nodig. Ron heeft mijn leven gered, zo zie ik dat. Ik doe weer mee.”

Gepubliceerd in Loopbaanvisie door Jacqueline Kruunenberg (april 2014)